(dla wyrażenia intensywności)

- wyciągnął rękę, aby zerwać kwiat he stretched out his arm to pick a flower

- dałam ci kożuch, abyś nie zamarzł I gave you the sheepskin so (that) you wouldn’t freeze (to death)

- aby krata nie rdzewiała, pokryj ją lakierem to prevent rusting, coat the grating with varnish

- aby nie lest książk.

- aby nie było żadnych nieporozumień lest there should be any misunderstandings, in order that there should be no misunderstandings

- nie powiedziałem im prawdy, aby ich nie obrazić I didn’t tell them the truth, so as not to offend them a. lest I (should) offend them a. lest they (should) be offended

- chcę, abyś przyszedł I want you to come

- nie prosiłem, aby mi pomagała I didn’t ask her to help me

- nie wydaje mi się, abyście mogli go znać I don’t think you know him

- wątpię, aby to się udało I doubt if it’s going to work

- zbudził się, aby po chwili znowu zasnąć he woke up, only to soon fall asleep again

- jest zbyt wrażliwy, aby tego spokojnie słuchać he’s too sensitive to be able to sit calmly and listen to that

- na tyle dobrze znasz polski, abyś mógł się swobodnie porozumieć you know Polish well enough to be able to communicate freely

- łóżko jest zbyt szerokie, abyście mogli je wnieść przez drzwi the bed is too wide for you to (be able to) carry it through the door

- kup jakikolwiek stół, aby drewniany buy any table at all, provided (that) a. as long as it’s wooden

- możesz wziąć tę książkę, abyś tylko odłożył ją potem na miejsce you can take the book, as long as you put it back where it belongs

- pojadę za miasto, aby tylko była pogoda I’ll be going to the country, as long as a. just so long as the weather’s fine

- abyście tylko wrócili cali i zdrowi! I hope you get back safe and sound!

- aby nam się (dobrze działo)! (toast) cheers! pot., here’s to us! pot.

- czy aby potrzebnie się tym martwisz? is there really anything to worry about?

- czy on aby się nie przeziębił? are you sure he hasn’t cought a cold?

- aby nie za późno na wizytę? isn’t it rather late for a visit

■ aby zbyć a. aby-aby pot. [zrobić] anyhow; any old how pot.

- zreperował to aby-aby he repaired it just anyhow a. any old how

- na nasze pytania odpowiadał aby zbyć he answered our questions offhandedly

* * *

* * *

form. in order to, to, so that; aby nie... lest..., not to..., in order to avoid...; wycofał się z interesu, aby uratować resztę pieniędzy he withdrew from the business to save the rest of his money; kupił dom nad jeziorem, aby spędzać tam wakacje he bought a cottage at the lake to spend his holidays there; jemy, aby żyć we eat (in order) to live; powiedz jej, aby przyszła tell her to come here; niemożliwe, aby tam był it's impossible for him to be there; mówił bardzo cicho, aby go nikt nie usłyszał he spoke in a very soft voice so that nobody would hear him l. lest anybody (should) hear him l. in order not to be heard; zatrzymał się, aby znów po chwili jechać he stopped only to move on a moment later; pójdę na spacer, aby tylko była pogoda I'll go for a walk, weather permitting.

1. ( wyraża niepewność) czy aby Kasia poszła spać? has Kate really gone to bed?; czy to aby prawda? is it really true?

2. (= byle tylko) aby do jutra if we only make it till tomorrow.

- kupiłam ci kożuch, ażebyś nie marzł w zimie I bought you the sheepskin so that you wouldn’t feel the cold in (the) winter

- pokryj kratę lakierem, ażeby nie rdzewiała varnish the grating to prevent it from getting rusty

- ażeby odrzucić weto prezydenckie, potrzebna jest… in order to reject the presidential veto, we need…

- ażeby nie so as not to; lest książk.

- przyjąłem jego zaproszenie, ażeby go nie obrazić I accepted his invitation so as not to offend him a. lest he should be offended

- ażeby nie było żadnych nieporozumień lest there should be any misunderstandings a. so that there should be no misunderstandings

- nie prosiłem, ażeby mi pomagała I didn’t ask her to help me

- nie sądzę, ażebyście go znali I don’t think you know him

- wątpię, ażeby ten eksperyment się udał I doubt if this experiment is going to work

- deszcz przestał siąpić, ażeby po chwili rozpadać się ponownie it stopped drizzling only to start again a minute or two later

- byli zbyt zajęci, ażeby zauważyć jej wejście they were too busy to notice her enter a. come in

- łóżko jest zbyt szerokie, ażebyście mogli je tam wstawić the bed’s too wide to fit a. go in there

- ażeby to cholera! damn it! pot.

* * *

* * *

(= żeby, aby) in order to, so that.

(= oby, niech) may, let; ażeby go diabli wzięli may he go to hell.

- zadzwoń do mnie, żeby uzgodnić termin call me to fix a date

- zrobiłam ci zakupy, żebyś nie musiał wychodzić z domu I did the shopping for you so (that) you wouldn’t have to go out

- żeby zdjąć z półki wazon, musiał wejść na stołek he had to use a stool to take the vase off the shelf

- żeby nie lest książk.

- żeby nie było żadnych nieporozumień lest there should be any misunderstanding, in order to avoid any misunderstanding(s)

- prosiłem, żeby zaśpiewała I asked her to sing

- chcę, żebyś mi pomógł I want you to help me

- zrobiłby wszystko, żeby dostać tę pracę he’d do anything to get that job

- wątpię, żeby to był przypadek I doubt if it was an accident

- spłacił pożyczkę, żeby na nowo się zadłużyć he repaid the loan, only to run into debt again

- był zbyt dumny, żeby prosić o pomoc he was too proud to ask for help

- nie żeby not that, not because

- nie żeby się bała not because/that she was afraid

- nie żebym miał coś przeciwko temu not that I have anything against it

- żeby ją błagał na klęczkach, nie wróci do niego even if he were to go down on bended knees, she wouldn’t go back to him

- skończę tłumaczenie, nawet żebym miał siedzieć całą noc I’ll finish the translation, even if I have to stay up all night

- żeby nie wiem co come hell or high water pot.

- żebyś nie wiem co mówił, i tak nikt ci nie uwierzy whatever you say, no one is going to believe you

- żebym wiedział jak, to bym wam pomógł I’d help you if I knew how

- żeby żyła jego matka, nie trafiłby do domu dziecka if his mother had been alive, he wouldn’t have ended up in an orphanage

- żeby nie… if it hadn’t been for…

- żeby nie przypadek, wszystko potoczyłoby się inaczej if it hadn’t been for an accident, things would have taken a different course

- żeby nie ty/twoja pomoc if it hadn’t been for you/your help, but for you/your help

- poradzę sobie z tym, żeby tylko zdrowie dopisywało I’ll manage, as long as I don’t fall ill

- żeby tylko nie padało! let’s hope it doesn’t rain!

- żeby to szlag! pot. damn (it)! pot., goddammit! US pot.

- żeby się takimi głupstwami zajmować! why do we have to waste our time on stupid things like this/that?

- żeby też tak się upić! to get that drunk though!

- żebyś wiedział, co przeżyłem! if only you knew what I’ve been through!

- żebyście słyszeli, jak on się do mnie odzywa! if only you’d heard what he said to me!

- żeby mi to było ostatni raz! don’t let it ever happen again!

- żebyś nie oberwał! you’ll catch it if you’re not careful! pot.

- a żebyś wiedział! I’m not joking a. kidding either! pot.

* * *

* * *

1. ( wprowadza zdanie podrzędne wyrażające cel) to, so as to, in order to; żeby nie... (so as) not to...; spotkali się, żeby porozmawiać they met to talk; usunięto wszystkich, żeby zapobiec panice everyone was removed to l. so as to l. in order to prevent panic.

2. (wyraża konsekwencje, warunek) to; on jest zbyt taktowny, żeby to zrobić he is too polite to do it; zrobiliby wszystko, żeby tylko być razem they would do everything to be together.

3. (rozwijające, dopełniające treść) chciał, żebyśmy już sobie poszli he wanted us to leave; trzeba, żeby się wziął do pracy he ought to get down to work; zażądał/nalegał, żebyśmy zostali he demanded/insisted that we (should) stay.

4. (= gdyby) if; żebyś wiedziała, co ludzie mówią if only you knew what they say; żeby nie on/ona... if it weren't for him/her...; nie, żebym miał coś przeciwko temu not that I mind.

5. (= choćby) if; chyba żeby unless; żeby się świat walił (even) if the world fell apart; żebym miał paść trupem if it killed me, if I were to fall dead.

1. (= oby) may; żeby go diabli wzięli may he go to hell, let him go to hell; żebyśmy tylko zdrowi byli let us all stay in good health; żeby go pokręciło bad luck to him.

2. (wyraża nacisk l. żądanie) a żebyś wiedział (you) bet your life; żeby mi tu było cicho! I demand silence!

* * *

+ Gen.

1. ( dla wyrażenia kierunku ruchu) to; iść l. jechać do szkoły/pracy go to school/work; jechać do Warszawy/Londynu go to Warsaw/London; iść do dentysty/lekarza (go) see a dentist/doctor; chodź do mnie come to me.

2. ( dla wyrażenia górnej granicy) (up) to; od dwóch do pięciu from two to five; od dziewiątej do siedemnastej (zwł. o godzinach pracy) (from) nine to five; grzywna do 100 dolarów a fine of up to 100 dollars.

3. ( dla wyrażenia przeznaczenia) for; patelnia (nadająca się) do smażenia na gazie pan (good) for gas range frying; do czego to jest? what is this l. it for?; list/telefon do ciebie letter/phone for you.

4. (dla wyrażenia przeznaczenia; tłumaczone przez użycie rzeczownika l. imiesłowu jako przydawki) deska do krojenia cutting l. chopping board; deska do prasowania ironing board; boisko do koszykówki basketball court; nóż do chleba bread knife; pilnik do paznokci nail file.

5. (dla wyrażenia przeznaczenia; tłumaczone złożeniem) maszyna do pisania typewriter; łyżeczka do herbaty teaspoon; opiekunka do dziecka babysitter.

6. (przed rzeczownikiem odczasownikowym; tłumaczone zdaniem bezokolicznikowym) coś do jedzenia/picia/zrobienia l. roboty something to eat/drink/do; listy do wysłania letters to be mailed; sprawy do załatwienia things l. matters to take care of, errands.

7. ( dla wyrażenia umieszczenia czegoś w czymś) in, into; wrzucić list do skrzynki put the letter in l. into the mailbox; wrzucić głos do urny put the ballot l. vote in l. into the ballot box; wejść do rzeki go l. walk into the river.

8. ( dla wyrażenia limitu czasu) until, till; by; do tej pory until now; musisz to zrobić do wtorku you must do it by Tuesday; robić coś do upadłego do sth until one drops; spacerować do rana walk until morning; zostać do wtorku stay until Tuesday.

9. ( dla wyrażenia ukierunkowania uczuć) for; miłość do ojczyzny/matki/małżonka love for l. of one's country/mother/spouse; niechęć do zabaw dislike for play; tęsknić do czegoś crave for sth; tęsknić do kogoś miss sb.

10. ( dla wyrażenia przynależności) zaciągnąć się do wojska join the military l. army, enlist, enroll; wstąpić do związku/partii join a union/party.

11. ( w zwrotach) do jutra see you tomorrow; do zobaczenia l. widzenia good bye, see you; do diabła l. (jasnej) cholery! pot. damn (it)!; do diabła z nim/tym! pot. to hell with him/that!; co do cholery?! pot. what the devil l. hell?!; co do mnie for my part, as far as I am concerned; co tobie do tego? that's none of your business!; być l. nie nadawać się do niczego be no good, be (of) no use, be useless; raz do roku once a year.

indecl. muz. (= dźwięk C) doh.